Liên kết, tạo sức mạnh cho ngành Logistics

Tuy nhiên, do hầu hết doanh nghiệp (DN) logistics trong nước quy mô nhỏ, năng lực yếu, vì thế chỉ có sự liên kết mới tạo sức mạnh tập thể cho ngành đầy tiềm năng này vượt qua thách thức trong cuộc đối đầu với các “đại gia” quốc tế và nắm bắt tốt cơ hội do hội nhập mang lại.

Cơ hội và thách thức từ hội nhập

Những năm vừa qua, nhờ chủ động hội nhập ngày càng sâu rộng, Việt Nam đã đạt được nhiều thành quả đáng ghi nhận trong phát triển kinh tế, nhất là ở lĩnh vực thương mại. Năm 2014, kim ngạch xuất khẩu nước ta đạt hơn 150 tỷ USD, tăng 13,6% so với năm 2013; kim ngạch nhập khẩu đạt khoảng 148 tỷ USD (tăng 12,1%). Trong đó, với vai trò là “xương sống” của hoạt động thương mại, ngành logistics cũng có cơ hội phát triển mạnh mẽ. Theo đánh giá của nhiều chuyên gia, các Hiệp định thương mại tự do (FTA), Hiệp định Đối tác Kinh tế chiến lược Xuyên Thái Bình Dương (TPP) và nhất là Cộng đồng kinh tế ASEAN (AEC) sẽ tạo ra bước ngoặt lớn, là đòn bẩy quan trọng thúc đẩy ngành logistics phát triển mạnh mẽ, hứa hẹn mang lại lợi ích to lớn. Trưởng Văn phòng đại diện Hiệp hội Logistics Việt Nam (VLA) tại Hà Nội Nguyễn Tương cho rằng: Nói một cách ngắn gọn, sau khi các FTA có hiệu lực, “cánh cửa” thị trường sẽ “mở toang”. Điều này chắc chắn sẽ thúc đẩy đầu tư vào sản xuất, tạo đà tăng trưởng xuất nhập khẩu và cũng là tiền đề để logistics có cơ hội phát triển. Tuy nhiên, mở cửa thị trường đồng nghĩa với việc cho phép các DN logistics nước ngoài tiếp tục được đầu tư “sâu” hơn vào Việt Nam, gây sức ép nhiều hơn lên các DN trong nước vốn đã luôn “lép vế” trong cuộc đua không cân sức.

Bức tranh toàn cảnh của thị trường logistics hiện nay đã chỉ ra thực tế đáng buồn: Các DN trong nước đang “thua ngay trên sân nhà”. Hơn 1.200 DN cung cấp dịch vụ logistics nội địa tại thị trường Việt Nam chỉ chiếm 20% thị phần, còn lại khoảng 30 công ty logistics xuyên quốc gia chiếm tới 80% thị phần. Các DN logistics trong nước có quy mô nhỏ, vốn ít, cơ cấu tổ chức đơn giản và không chuyên sâu, chỉ đủ khả năng đảm nhận những phần việc đơn giản nhất trong chuỗi dịch vụ logistics, như: Kho bãi, làm thủ tục hải quan, giao nhận hàng hóa,… hoặc làm đại lý cho các DN nước ngoài. Do thiếu tin tưởng vào các DN trong nước, hầu hết các đơn hàng xuất nhập khẩu của Việt Nam đều phải “nhường” quyền quyết định về vận tải cho phía nước ngoài. Điều đó đồng nghĩa với việc rất nhiều DN logistics trong nước đang phải “chầu rìa” trong sân chơi vận tải quốc tế, nhất là vận tải biển.

Thời gian qua, các DN logistics Việt Nam chưa thật sự tìm được tiếng nói chung với các DN xuất nhập khẩu, thiếu sự gắn bó, thúc đẩy phát triển chung cho cộng đồng DN Việt Nam. Giám đốc Công ty cổ phần Dịch vụ và Vận tải biển Vũng Tàu (Vungtauship) Nguyễn Khắc Du chia sẻ: Qua thống kê, các tập đoàn hàng hải lớn trên thế giới như APL, Mitsui OSK, Maerk Logistics,… đều đã xâm nhập, củng cố và chiếm lĩnh phần lớn thị trường trong nước. Trong lĩnh vực khai thác cảng biển, vốn đầu tư nước ngoài chiếm tới 85% và vẫn tiếp tục tăng, kèm theo đó, quyền lợi khai thác cảng của DN vận tải biển nước ngoài cũng tăng lên, khiến DN trong nước rất khó cạnh tranh về giá. Chi phí tăng cao, lãi suất ngân hàng lớn, trong khi hoạt động ngày càng khó khăn,… đã đẩy nhiều DN phải phá giá dịch vụ, dẫn đến tình trạng “gà nhà đá nhau”. Điều đáng nói, rất ít người ý thức rằng, nếu thị phần logistics bị DN nước ngoài chi phối, có thể dẫn đến việc không kiểm soát được phí dịch vụ, phần thiệt sẽ lại thuộc về các DN xuất nhập khẩu trong nước.

Tập trung sức mạnh

Bức tranh thị phần hiện nay cũng phần nào phản ánh tương quan lực lượng giữa DN logictics trong và ngoài nước. Để có thể giành lại “phần bánh” của mình, DN trong nước cần chủ động đầu tư, đổi mới nhằm nâng cao năng lực và hoàn thiện chính mình; đồng thời, cần có những chính sách hỗ trợ kịp thời từ phía Nhà nước. Trước hết, DN muốn đầu tư cơ sở hạ tầng, đổi mới công nghệ, phát triển sản xuất,… đều cần hỗ trợ về vốn. Trong khi đó, chưa nói đến vốn vay ưu đãi, riêng việc tiếp cận các nguồn vốn thương mại cũng là chặng đường đầy chông gai đối với DN logistics. Bên cạnh đó, nguồn nhân lực vừa thiếu, vừa yếu cũng là một trong những nguyên nhân cơ bản kéo tụt sức cạnh tranh của DN logistics nội. Vì vậy, những chính sách hỗ trợ vốn, cũng như đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho DN logistics trong nước là những việc Nhà nước nên tập trung giải quyết ngay nhằm giúp họ bứt phá, bắt kịp với thế giới. Các DN logistics nhỏ có thể cùng đầu tư hoặc liên doanh, liên kết về vốn, công nghệ để tạo thành tổ hợp kinh doanh dịch vụ logistics. Nếu liên kết và kinh doanh các khâu có hiệu quả, cộng thêm lợi thế sân nhà, các DN nội hoàn toàn có thể tận dụng cơ hội, lợi thế để cạnh tranh ngang bằng với DN nước ngoài. Thêm vào đó, các DN nội quy mô nhỏ nên chủ động liên kết ngân hàng, đưa ra gói kết hợp dịch vụ tài chính – logistics, nhằm cung cấp cho các công ty xuất nhập khẩu một dịch vụ trọn gói từ thủ tục hải quan, vận tải đến vay thanh toán tiền ngay tại kho và chỉ cần thông qua một đầu mối. Theo nghiên cứu, giải pháp tài chính – logistics khép kín sẽ tiết giảm cho DN 5% chi phí logistics và khoảng 20% chi phí thanh toán quốc tế.

Vai trò quản lý của Nhà nước đối với dịch vụ logistics mà trực tiếp là Bộ Công thương cần được phát huy một cách hiệu quả, nhằm khuyến khích các DN xuất nhập khẩu ưu tiên dịch vụ logistics trong nước. Tuy nhiên, quan trọng nhất là bản thân ngành logistics phải ý thức tiếp tục nâng cao chất lượng dịch vụ, giảm giá thành để thu hút sự quan tâm của khách hàng. Các DN logistics phải luôn song hành cùng các DN xuất nhập khẩu; nỗ lực tư vấn, cung cấp giải pháp tối ưu, chuỗi cung ứng hiệu quả nhằm nâng cao tính cạnh tranh cho hàng hóa và dịch vụ Việt. Về vấn đề này, Thứ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh cho biết: Trong thời gian tới, Bộ Công thương sẽ triển khai nhiều giải pháp hỗ trợ các DN xuất nhập khẩu cải thiện năng lực kinh doanh, xây dựng thương hiệu,… nhằm giành thế chủ động hơn trong đàm phán hợp đồng để thay đổi tập quán “mua đứt, bán đoạn”, tạo điều kiện nhiều hơn cho ngành logistics trong nước phát triển.

Thực tế cho thấy, ngành logistics nước ta tuy còn non trẻ, nhưng đã phát triển mạnh mẽ trong những năm qua và được xem là đòn bẩy quan trọng, thúc đẩy kinh tế – xã hội phát triển. Tuy nhiên, bất cập lớn nhất là quản lý nhà nước trong lĩnh vực này lại chưa theo kịp sự phát triển. Lãnh đạo một DN logistics tâm sự: Do chưa có cơ quan chủ quản tập trung đầu mối quản lý và chưa có thủ tục hành chính một cửa cho ngành này, cho nên những DN kinh doanh dịch vụ logistics phải chịu sự quản lý chồng chéo của rất nhiều cơ quan quản lý khác nhau. Thậm chí, một việc nhưng phải xin giấy phép của hai, ba cơ quan quản lý đã làm giảm đáng kể sức cạnh tranh của các DN trong nước, khiến giá dịch vụ luôn cao hơn so với các DN nước ngoài. Để giải quyết vấn đề này, theo quan điểm của chúng tôi, nên tập trung, sắp xếp lại việc quản lý nhà nước đối với ngành logistics vào một đầu mối duy nhất, bằng cách thành lập Ủy ban Logistics quốc gia để có thể gắn kết, thống nhất quản lý và phối hợp các ngành hiệu quả hơn. Ủy ban này có vai trò đầu mối, “nhạc trưởng” trong việc thực thi các chương trình, mục tiêu chung của ngành, có đủ chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn để phối hợp các bộ, ngành; tham gia tư vấn quy hoạch và chiến lược tổng thể phát triển logistics của Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn 2030. Trong quá trình hoạt động của Ủy ban, các hiệp hội và chủ yếu là VLA cần làm tốt vai trò là cầu nối trong việc phản ánh nguyện vọng của DN, cũng như tham gia tư vấn về chính sách cho cơ quan quản lý; tạo mối gắn kết giữa các DN thành viên, hỗ trợ thiết thực và giúp đỡ DN nâng cao tính chuyên nghiệp trong cạnh tranh.

Với các con số về thị phần và thực trạng của những nhà cung cấp dịch vụ logistics Việt Nam là rất khiêm tốn và ít ỏi, cho thấy thị trường này chủ yếu đang nằm trong tay các công ty nước ngoài. Một số DN trong nước đã tiến hành các dịch vụ logistics bên thứ ba (3PL – third party logistics), nhưng sự “bứt phá” này vẫn chưa bền vững, còn thiếu về chuyên nghiệp, kỹ năng, mạng lưới, công nghệ,… Sự cạnh tranh về giá, hoạt động manh mún, chụp giật lẫn nhau, làm thuê cho các công ty nước ngoài ngay tại sân nhà… vẫn là tình trạng chung của các nhà cung cấp dịch vụ logistics Việt Nam.(Trần Tuấn Anh,Thứ trưởng Công thương)

Theo Nhân dân điện tử.